Geografia Gminy

Gmina Komańcza liczy ponad 45,5 tys. ha i jest jedną z największych w Polsce pod względem powierzchni. Liczy 5,3 tys. mieszkańców i posiada 14 sołectw i 1 Radę Osiedlową. 74,5 % powierzchni gminy zajmują lasy.
Klimat gminy jest typowy dla całych Bieszczadów. Średnia temperatura roczna waha się w granicach 4 - 5C. Natomist średnia temperatura lata wynosi 14-15C, zimą - 7C. Liczba dni z pokrywą śnieżną 105-115. Pokrywa śnieżna pojawia się pod koniec listopada i zalega do połowy kwietnia.
Gmina Komańcza leży na pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczadów. Granice Gminy wyznaczają: od południa granica państwa ze Słowacją, od wschodu z gminą Cisna, od północnego-wschodu z gminami Baligród i Zagórz, od północy z gminami Bukowsko i Rymanów, od zachodu z gminą Dukla.
Teren Gminy podobnie, jak całe Bieszczady, stanowi część Karpat Zewnętrznych, które są zbudowane z tzw. fliszu karpackiego, czyli skał osadowych powstałych na dnie zbiornika morskiego, który zalewał te tereny przez około 100 mln lat.
Teren Bieszczadów obejmuje płaszczowina dukielska i śląska. Granica między nimi przebiega od przełęczy Beskid przez Wołosate, Ustrzyki Górne, Wetlinę, Cisnę i Jabłonki. Pasmo graniczne i Wysoki Dział wchodzą w skład płaszczowiny dukielskiej.
Świat roślinny i zwierzęcy terenu gminy Komańcza jest charakterystyczny dla Karpat Wschodnich, czyli Bieszczadów. Niezwykle bogaty jest świat zwierząt.
Wśród dzikich leśnych ostępów żyją: niedźwiedzie, wilki, lisy, bobry, żubry, rysie, żbiki i wydry, sarny, jelenie i dziki.
Z mniejszych ssaków: borsuki, tchórze, kuny, łasice i wiewiórki. Spotkać można czarnego bociana, orlika krzykliwego, czaplę, dzikie kaczki i gęsi, ale przede wszystkim orła przedniego i puchacza.

Na terenie gminy Komańcza znajdują się dwa parki krajobrazowe:
- Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy - 51 146 ha
- Jaśliski Park Krajobrazowy - 20 985 ha

Dwa rezerwaty przyrody:
- Zwiezło (najliczniej odwiedzany rezerwat w bieszczadach) - 2,20 ha
- Przełom Osławy pod Duszatynem - 322,45 ha

Pozostałe obiekty przyrodnicze podlegające ochronie prawnej to:
- rezerwat leśny "Bukowica" - 292,92 ha
- pomniki przyrody:
* Cis - kompleks leśny "Szachty" - Moszczaniec
* Jesion wyniosły "Konfederat" - Radoszyce
* Kaskada wodna na potoku Dołżyczka w Komańczy

Historia Gminy

Na terenie Bieszczadów, pierwszy człowiek pojawił się prawdopodobnie na krótko przed erą neolityczną. Wyraźne ślady jego bytowania w rejonie Bieszczadów pochodzą z 4200-1700 I.p.n.e. W tym czasie przez Bramę Morawską oraz inne dogodne górskie przejścia w łuku karpackim zaczynały napływać do Polski ludy z krain naddunajskich i z południa kontynentu.
W epoce brązu, to jest ok. 1300-400 I.p.n.e. pojawiła się ludność wywodząca się z tzw. kultury łużyckiej.
Pomiędzy I a II w. naszej ery przez Bieszczady i Pogórze Bieszczadzkie biegł jeden z rzymskich szlaków handlowych. Przez następne 1000 lat najprawdopodobniej nie była tu prowadzona działalność człowieka. Na początku VI wieku pojawili się tutaj Słowianie. We wczesnym średniowieczu ziemie te wchodziły w skład państwa Białych Chorwatów, wywodzących się z gór Kaukazu. Ostatecznie państwo to nie przetrwało. Przed rokiem 991 Bieszczdy należały najprawdopodobniej do państwa Piastów następnie zajęte zostały przez Wielkiego Księcia Kijowskiego Włodzimierza, potem na krótko wróciły do Polski za czasów Panowania Bolesława Chrobrego. Od X do XIV w. były to ziemie sporne, do których włączyli się również Węgrzy za sprawą króla Gejzy II, który w 1150 roku zajął tereny ziemi sanockiej.
Spory trwały od roku 1340 do 1349, kiedy to Kazimierz Wielki, przyłączył Ruś Czerwoną do Polski. Od tej pory nastąpił rozwój osadnictwa. Najpierw na prawie polskim i niemieckim, a w wieku XV-XVI na prawie wołoskim.
Na terenie Gminy Komańcza osadnictwo ukształtowało się w XVI w., kiedy to powstały między innymi takie wsie jak: Szczawne, Mików, Prełuki, Duszatyn, Smolnik, Wola Michowa.
Wieś Komańcza założona została w dobrach królewskich na prawie wołoskim w 1512 roku,na podstawie przywileju lokacyjnego wydanego Iwankowi, Krajnikowi ze Szczawnego, przez starostę sanockiego Mikołaja Kamienieckiego.
Lustracja królewszczyzny z 1565 roku stwierdza w Komańczy 21 rodzin obrabiających 11 i 3/4 łana ziemi. Ponadto obrabiany był tu jeden łan kniazia i jeden popowski. Po najeździe w 1657 r. wojsk siedmiogrodzkich Jerzego Rakoczego, który ograbił te tereny, w Komańczy żyło tylko kilka rodzin obrabiających tylko dwa łany. W 1686 r. ponownej grabieży dokonali węgierscy tołchaje, rabując wszystko co się dało.
Potomkowie kniazia Komańczy otrzymali tytuł szlachecki z herbem Leliwa i przyjęli od nazwy miejscowości nazwisko Kumanieccy. W XVIII w. wznieśli drewniany dwór, który uległ zniszczeniu po 1945 roku.
Ożywienie gospodarcze nastąpiło w latach 1872-1874 w związku z budową linii kolejowej z Przemyśla przez Chyrów, Zagórz do Budapesztu przez Przełęcz Łupkowską umożliwiając połączenie z kolejami węgierskimi na Zakarpaciu.
Okres I i II wojny światowej zniszczył powoli rozwijającą się gospodarkę na terenie obecnej Gminy Komańcza. Ostatecznie resztę dokonano w 1947 roku akcją "Wisła" niszcząc całkowicie wsie i masowo wysiedlając mieszkańców narodowości łemkowskiej i ukraińskiej.

Turystyka

Gmina Komańcza pierwsze kroki w kierunku turystyki zaczęła stawiać w okresie międzywojennym. Powstały pensjonaty w Łupkowie, Szczawnem i Komańczy Letnisko, które w okresie drugiej wojny światowej zostały zniszczone. Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie dwa obiekty z tego okresu są to: Klasztor Sióstr Nazarytanek z 1931 roku i Schronisko PTTK.
W 1974 roku Komańcza uzyskała status uzdrowiska, jest też gminą ekologiczną, należącą do Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich.
Baza noclegowa na terenie Gminy może przyjąć jednorazowo w okresie letnim ponad 1000 osób, a w okresie zimowym ok. 600 w gospodarstwach agroturystycznych, ośrodku wczasowym, schronisku PTTK, pensjonatach, ośrodkach górskich, schroniskach PTSM i polach namiotowych.

ATRAKCJE TURYSTYCZNE
* Klasztor Sióstr Nazaretanek - miejsce internowania Kard.Stefana Wyszyńskiego
* Muzeum Łemkowskie
* Galeria
* Prywatna Galeria Łemkowska
* Ścieżka spacerowa, dydaktyczna przyrodniczo-historyczna po Komańczy (7 km)
* Transgraniczna Trasa Rowerowa Komańcza-Medzilaborce (160 km)
* Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy
* Jaśliski Park Krajobrazowy
* Rezerwat "Zwiezło" z dwoma jeziorkami powstałymi na wskutek usuwania sie zbocza góry Chryszczatej
* Rezerwat "Przełom Osławy pod Duszatynem"
* Liczne szlaki turystyczne (czerwony, zielony, niebieski)
* Trzy przejścia graniczne ze Słowacją:
1. Kolejowe Łupków - Medzilaborce
2. Samochodowe dla pojazdów osobowych Radoszyce-Palota-Medzilaborce
3. Piesze w Balnicy
oraz imprezy cykliczne:
1. Radoszyckie Źródełko - kermesz grecko-katolicki (w drugiej połowie czerwca - data ruchoma)
2. Spotkania Przygraniczne Komańcza - Medzilaborce (pierwsza niedziela sierpnia - data nie ulega zmianie)
3. Wyścig Rowerów Górskich w klasie MTB (w połowie sierpnia - data ruchoma)

W okresie zimowym:
* wyciąg narciarski w Komańczy
* liczne naturalne trasy do biegów narciarskich
* kuligi i przejażdżki saniami
* przejażdżki psimi zaprzęgami.

Kultura i Oświata

Gminny Ośrodek Kultury w Komańczy działa na podstawie Statutu (uchwała Rady Gminy Nr XVII/99/96 z dnia 20 czerwca 1996 r.) GOK to samorządowa instytucja kultury posiadająca osobowość prawną.
W Skład Gminnego Ośrodka Kultury wchodzą:
- Biblioteka Publiczna w Komańczy
- Filia Biblioteczna w Szczawnem
- Filia Biblioteczna w Rzepedzi
- Kluby wiejskie w : Smolniku, Nowym Łupkowie, Radoszycach, Komańczy, Czystogarbie, Moszczańcu, Rzepedzi - Osiedle, Rzepedzi wsi, Turzańsku, Szczawnem.
Gminny Ośrodek Kultury realizuje zadania w zakresie:
* wychowania i edukacji młodzieży,
* upowszechniania i rozwoju kultury
* rozwoju i zaspokajania potrzeb czytelniczych społeczeństwa, a w szczególności:
- podnoszenie poziomu kulturalnego mieszkańców, kształtowanie postaw społecznych, rozwijanie zainteresowań mieszkańców,
- inicjowanie, programowanie i organizowanie działalności kulturalnej,
- organizowanie imprez oświatowych, artystycznych, rozrywkowych, rekreacyjnych oraz wystaw,
- otoczenie opieką wszystkich przejawów kultury ludowej,
Gminny Ośrodek Kultury zatrudnia 14 pracowników (dyrektor, księgowa, bibliotekarki, klubowe)

Gminny Ośrodek Kultury jest organizatorem następujących międzynarodowych imprez cyklicznych:
- "Polsko-Słowackich Spotkań Strażackich w Rzepedzi,
- "Radoszyckie Żródełka - spotkanie przy granicy" w miesiącu czerwcu,
- Rozgrywek piłkarskich pomiędzy Radoszycami i Palotą na Słowacji,
- "Spotkań Przygranicznych Polski i Słowacji Komańcza-Medzilaborce" w pierwszą niedzielę sierpnia.

Działając w ramach Gminnego Ośrodka Kultury Biblioteki zajmują się:
- gromadzenie, opracowanie i przchowywanie materiałów bibliotecznych,
- udostępnianie zbiorów bibliotecznych,
- udzielanie informacji bibliotecznej,
- prowadzenie działalności kulturalno-oświatowej (warsztaty, konkursy, wystawy, spotkania autorskie i inne, lekcje biblioteczne).